تاثیر هوش عاطفی بر رفتار شهروندی سازمانی در سازمان تامین اجتماعی کاشان- قسمت …
۲-۲-۱۰ رفتار شهروندی سازمانی در آموزه‌های دینی و اسلامی
رفتارهایی که تحت عنوان رفتار شهروندی سازمانی ذکر میشود در آموزه‌های دینی و اسلامی ما تحت عناوین و اصطلاحاتی مشابه مانند انفاق، ایثار، جوانمردی، اخوت وبرادری، مهرورزی، یتیم نوازی، مردم‌نگری و دیگر خواهی در روابط اجتماعی و جامعه مورد تاکید بوده است که به طور مختصر به شرح این موضو عات می‌پردازیم احسان و بخشش یکی از موضوعاتی است که در قران کریم مورد توجه قرار گرفته و به کلمه ایمان متصل شده است ((عبادت خدا کنید و به او شرک نیاورید و به پدر و مادر نیکی کنید و به خویشاوندان ویتیمان وفقیران و همسایه نزدیک وبیگانه و رفیق نزدیک و رهگذران و بندگان وپرستاران که زیر دست شما یند نیکی ومهربانی کنید، که خداوند گرد نکشان خودپسند را دوست ندارد)) (نساء:آیه۳۶).
در زمینه جوانمردی پیامبر اکرم می‌فرماید: ((لَیسَ مِن المُروّهِ الرّبح علی الاَخوان))[۱۲۵]((از برادران سود بردن از مروت و جوانمردی به دور است)) منظور اینست که در جامعه مبتنی بر برابری و برادری هر کس نمی‌تواند به دنبال منافع خویش باشد و تصور کند که در پناه آن منافع دیگران نیز تامین میشود بلکه برادری زمانی معنی می‌یابد که هر کس به جای اندیشیدن به منافع شخصی خود به مصالح عامه بیندیشد. در مورد مردم نگری و دیگر خواهی نیز آن حضرت می‌فرماید: ((ما کَرَهتَه لِنَفسِکَ فاکِرَه لِغَیرِکَ وَ ما اَحبَبتَهُ لِنَفسِکَ فَاَحببَته لِغَیرِکَ))[۱۲۶] یعنی آنچه را برای خود نمی‌پسندی برای دیگران نیز مپسند و آنچه برای خود می‌پسندی برای دیگران نیز ببپسند.
مهرورزی و تودد و دوستی با مردم نیز بارها مورد تاکید و توجه رسول خدا قرار گرفته به گو نه‌ای که آن حضرت بعد از ایمان مهمترین اساس و بنیاد عقل را تودّد مردم می‌داند ((راسَ العَقلِ بَعدَ الایمان بِاللِه التودّد اِلی النّاسِ وَ اصطَناعِ المَعروفِ اِلی کُلِ بَرّ وَ فَاجِر))[۱۲۷] یعنی اساس خرد پس از ایمان به خدا دوستی با مردم و نیکوکاری با افراد نیک و افراد ناشایست است.
در مورد برادری در دیدگاه آن حضرت انسان‌ها همه با هم برادرند و باید چنین باشند و مهم‌تر اینکه هرکس آینه برادر خویش است ((انَّ اَحَدَکُم مَراه اَخِیه فَاِذا رَای بِه اِذی فَل یَمطَه عَنه))[۱۲۸] هرکسی از شما آینه برادر خویشید وقتی زحمتی یا آزاری به او می‌بینند باید آن را از او دفع کنند. یاری رساندن برادران به یگدیگر و بوجود آمدن جامعه مبتنی بر رفتارهای کمک کننده و تعاون و همکاری در همه زمینه‌ها از شرایط اولیه تحقق عدل در جامعه است پس دیگران در هر وضعیتی که هستند برادر تو هستند و تو نسبت به آنها مسئول هستی ولی باید بدانی حقوق برادری را چگونه ادا نمایی چنانکه پیامبر اسلام فرموده‌اند ((اَنصر اَخاکَ ظالِما اَو مَظلوماً اِن یک ظالِماً فَارددهُ عَن ظُلمَه وَ اَن یک مَظلوُماً فَانصرَه))[۱۲۹] (حقیقی و میرزاده، ۵۹:۱۳۸۹).
۲-۲-۱۱ سیاستهای انگیزشی رفتار شهروندی سازمانی
تقویت رفتار شهروندی مانند هر رفتار دیگری که از ما سر می‌زند نیاز به ترغیب و تشویق دارد یکی از مواردی که می‌تواند دراین زمینه تاثیر گذار باشد سیاستها و اقدامات سازمانی می‌باشد. مدیران سازمانی باید با وضع سیاستها و راهبردهای مناسب در جهت شکوفاتر شدن رفتارهای شهروندی سازمانی تلاش کنند در همین راستا میتوان چند مورد ازاین موارد را نام برد که برای ترغیب و ارتقا رفتار شهروندی مناسب اند.
گزینش واستخدام:
برخی از محققان معتقدند افرادی که علائم شهروندی خوبی را در حوزه زندگی شخصیشان بروز میدهند به همان میزان تمایل دارند تا شهروندان سازمانی خوبی باشند. بر این اساس سازمانها باید فرایندهای خوب واستخدام نیروی خود را طوری طراحی کنند که افرادی با رفتار شهروندی مترقی جذب سازمان شوند از میان ابزارهای انتخاب وگزینش کارکنان که ممکن است برای شناسایی شهروندان خوب سازمانی مورد استفاده قرار گیرند. مصاحبه‌ها بهتر از بقیه ابزارها هستند. سرانجام مصاحبه‌ها باید بر روی رفتارهای همکارانه وگروهی تاکید کرد تا احتمال انتخاب کارکنانی که برای بروز رفتار سازمانی مستعدترند بیشتر شود. البته در فرایند گزینش واستخدام افراد وسازمانها باید به این نکته مهم توجه داشته باشندکه رفتارهای شهروندی نباید جایگزین عملکردهای سنتی شغل شوند. بر این اساس ویژگی‌هایی که به طور سنتی برای انجام یک شغل لازم است نباید به خاطر یک شهروند خوب بودن نادیده گرفته شود (توره ناصر. ۷۳:۱۳۸۵).
آموزش و توسعه:
برخی از سازمانها ممکن است به تنهایی به شناسایی شهروندان خوب وافرادی با رفتارهای شهروندی بالقوه قادر نباشند ونتوانند به مقدار مورد نیاز این افراد را جذب واستخدام کنند. اما آنها میتوانند با اجرای طرح‌های آموزش برای کارکنان فعلی سازمان و ایجاد رفتارهای شهروندی مفید و سازنده بپردا
| برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید. |
زند. استفاده از برنامه‌های آموزشی موجب تسهیل کمک‌های بین فردی در میان کارکنان میشود. البته باید برای توسعه مهارت‌های کارکنان میتوان از برنامه آموزشی میانی وچرخش شغلی نیز استفاده کرد. یکی دیگر از روشهای اجرای برنامه‌های آموزشی برنامه توسعه است که مستقیما با ایجاد رفتار شهروندی ارتباط دارد. مطالعات وبررسی‌ها نشان می‌دهد که آموزش سرپرستان بر پایه اصول عدالت سازمانی با افزایش رفتارشهروندی سازمانی در میان زیردستان مرتبط است. به عبارت دیگر کارکنانی که سرپرستانشان دوره‌های آموزشی عدالت را طی کرده باشند نسبت به سایر کارکنان بیشتر تمایل به بروز رفتارهای شهروندی از خود نشان میدهند (همان).
ارزیای عملکرد و جبران خدمت:
سازمانها میتوانند با ایجاد سیستم‌هایی منظم و منطقی برای ارائه پاداش به کارکنان تا حد زیادی ایجاد رفتار شهروندی را تسهیل کنند. تحقیقات گذشته نشاندهنده این مطلب است که افراد در کارهایی که احتمال دریافت پاداش وجود دارد بیشتر مشارکت می‌‌کنند. به همین خاطر توجه به سیستم‌های پاداش مؤثر و اقتضایی توسط سازمان در شکل دهی شهروندان خوب بسیار تأثیرگذار خواهد بود. بر این اساس اکثر سازمانها برای تشویق رفتار شهروندی، پاداشهای سالانه را به کارکنانی میدهند که تا حدی به انجام رفتارهای فرانقش، تمایل داشته باشند نه افرادی که فقط دارای ویژگیهای مثبت فردی هستند.
باوجود اهمیت این موضوع در مباحث رفتار شهروندی، امروزه ارائه پاداش از طرف سازمان به کارکنانی که مستقیماً درگیر انجام رفتارهای شهروندی هستند به طور بالقوه‌ای کاهش داشته و جهت‌گیری بیشتر پاداشها به طرف کارها و وظایف رسمی است. برخی از محققان دلیل این امر را اینگونه بیان می‌‌کنند که توجه بیش از حد به انجام رفتارهای فرانقش توسط کارکنان، برای گرفتن پاداش، موجب غفلت و کوتاهی از انجام وظایف رسمی سازمانی میشود و کارکنان سازمان به جای انجام وظایف مربوط به خود به کارهایی فراتر از نقش خود می‌‌پردازند؛ در حالی که هدف از تشویق رفتار شهروندی، ترویج رفتارهای همکارانه در کنار وظایف رسمی سازمانی است.
در هر صورت سازمانها باید بدانند که برای تشویق و ترغیب رفتار شهروندی باید جهت‌گیری سیستم‌های پاداش خود را در سطح گروهی و سازمانی قرار دهند نه سطح فردی، زیرا آنها با این کار به کارکنان نشان میدهند که برای کارهای گروهی که منافع آن به کل سازمان برمی‌گردد، ارزش بسیاری قائلند و به آن پاداش نیز میدهند(همان).
سیستم‌های غیر رسمی:
برخی از روانشناسان معتقدند که فشارهای اجتماعی و هنجارهای گروهی غالبا تاثیر بیشتری نسبت به رویدادهای رسمی بر رفتار فردی در سازمان میگذارند به همین علت توسعه مکانیز مهای غیر رسمی مانند فرهنگ مشارکتی، یک رکن اساسی و محوری برای تقویت رفتار شهروندی سازمانی در محیط کار است. علاوه بر اقدامات و عملکردهای رسمی سازمان که در جهت تقویت رفتار شهروندی مؤثر است، فرایندهای غیر رسمی نیز وجود دارند که سازمانها میتوانند با ایجاد آنها به توسعه و تقویت بیشتر رفتار شهروندی بپردازند.
برخی از روانشناسان اجتماعی معتقدند که فشارهای اجتماعی و هنجارهای گروهی غالباً تأثیر بیشتری نسبت به رویه‌های رسمی بر رفتار فردی در سازمانها میگذارند. به همین علت توسعه مکانیسم‌های غیررسمی مانند فرهنگ مشارکتی، یک رکن اساسی و محوری برای تقویت رفتار شهروندی در محیط کار است.
البته ناگفته نماند که ظهور و ترویج فرهنگ مشارکتی از طریق فرایند جامعه پذیری صورت می‌‌گیرد، فرآیندی که طی آن اعضای تازه سازمان مواردی را که از نظر سایر اعضای سازمان، پسندیده و مورد قبول است یاد می‌‌گیرند و دوره‌های آموزشی لازم را دراین خصوص طی می‌‌کنند. پس توجه به امر جامعه‌پذیری در سازمان برای تقویت رفتار شهروندی نیز می‌تواند موثر باشد. (سام‌بند و انگویی، ۲۹:۱۳۸۹).
۲-۳ پیشینه تحقیق
پژوهش‌های داخلی:
ﻫﺎدﻳﺰاده ﻣﻘﺪم و ﻓﺮﺟﻴﺎن (۱۳۸۷) در ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻫﻮش ﻋﺎﻃﻔﻲ ﺑﺮ رﻓﺘﺎر ﺷﻬﺮوﻧﺪی ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎ ﻟﺤﺎظ ﻛﺮدن ﻧﻘﺶ ﺗﻌﻬﺪ ﻋﺎﻃﻔﻲ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ از اﺑﻌﺎد ﻫﻮش ﻋﺎﻃﻔﻲ، ﺧﻮد ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ رواﺑﻂ ﺑﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاری ﺑﺮ ﺗﻌﻬﺪ ﻋﺎﻃﻔﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺪل ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺴﻴﺮ، ﺑﺮ رﻓﺘﺎر ﺷﻬﺮوﻧﺪی ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺛﺮ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﺎداری دارﻧﺪ، اﻣﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاری ﺳﺎﻳﺮ اﺑﻌﺎد ﻫﻮش ﻋﺎﻃﻔﻲ، ازﺟﻤﻠﻪ ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ وآﮔﺎﻫﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از راه ﺗﻌﻬﺪ ﻋﺎﻃﻔﻲ ﺑﺮ رﻓﺘﺎر ﺷﻬﺮوﻧﺪی ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ.
ﻋﻠﯿﺰاده در ﺳﺎل۱۳۸۶ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﺪارک و ﺷﻮاﻫﺪ ﮔﻮﯾﺎی اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﭘﯿﺶ ﺷﺮﻃﯽ ﺑﻨﯿﺎدی ﺑﺮای ﺗﻘﻮﯾﺖ و ﭘﺮورش رﻓﺘﺎر ﺷﻬﺮوﻧﺪی ﺑﻪ ﺷﻤﺎر می‌رود. ﮐﺎرﮐﻨﺎن زﻣﺎﻧﯽ از ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖهای ﺷﻐﻠﯽ ﭘﺎ را ﻓﺮاﺗﺮ میﮔﺬارﻧﺪ ﮐﻪ از ﺷﻐﻞ ﺧﻮد راﺿﯽ و ﺧﺮﺳﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﺎن را ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ داده ﺑﺎﺷﻨﺪ.