عملیات استخراج معدن

مواد معدنی قسمت عمده نهاده‌های صنعت و ساختمان را در بر می‌گیرند، به این دلیل می‌توان وجود مواد معدنی فراوان را زمینه‌ساز رشد و توسعه صنعتی و عمرانی دانست و تجدید ناپذیر بودن این منابع، استفاده بهینه از آن‌ها را مورد توجه قرار می‌دهد.

وجود ریسک بالا در استخراج و بازار فروش محصولات معدنی، مطالعات امکان‌سنجی اینگونه طرح‌ها را ضروری می‌نماید، در این مطالعات جنبه‌های فنی و اقتصادی طرح مورد بررسی قرار می‌گیرند و بدلیل تاثیر قابل توجه مولفه‌های هزینه‌ای بر تغییرات شاخص‌های اقتصادی پروژه، باید در برآورد آن‌ها دقت کافی داشت. هدف از انجام تحقیق پیش رو بررسی امکان‌سنجی مالی و اقتصادی استخراج شن و ماسه معدن شاه‎کوه با ظرفیت تولید 240 هزار تن در سال، به کمک نرم‌افزار کامفار می‌باشد.

مدت زمان آماده‌سازی معدن یک سال با رقمی در حدود 8,630 میلیون ریال سرمایه‌گذاری اولیه، و طول دوره بهره‌برداری 12 سال در نظر گرفته شده است. بودجه لازم برای آغاز اجرای طرح،5,200 میلیون ریال به صورت آورده سهام‌دار و به میزان 3,500 میلیون ریال وام 5 ساله در نظر گرفته شده است. ارزش فعلی خالص طرح بالغ بر 3,463 میلیون ریال، نرخ بازدهی داخلی سرمایه‌گذاری 48.50% و نسبت فایده به هزینه 1.18 محاسبه شده‌اند. با توجه به شاخص‌های بدست آمده، فعالیت معدن شاه‌کوه دارای توجیه اقتصادی است و اجرای پروژه بیش از 13,608 میلیون ریال ارزش افزوده خالص ملی ایجاد می‌کند.

معادن ثروت و سرمایه ملی هر کشور می‌باشند، که ایران نیز به نوبه خود از این ثروت بهره‌مند می‌باشد. معادن بر اساس رویدادهای طبیعی به صورت تدریجی و به مرور زمان به وجود آمده‏اند که تشکیل دوباره آن در زود هنگام ناممکن بوده و  بدرستی باید آن‌ها را در زمره منابع تجدید ناپذیر بدانیم؛ لذا لازم

است تا  برای بهره‌مندی و استخراج از آن‌ها مطالعات دقیق و کارشناسانه‏ای انجام شود.

میزان تولید مواد معدنی کشور در دهه گذشته افزایش چشم‌گیری یافته است، از عواملی که موجب این افزایش شده‌اند می‌توان به پیشرفت در زمینه‌ دانش و عملیات اکتشاف که موجب مشخص شدن منشاء محیطی و چگونگی تشکیل ذخایر مختلف می‌شوند، اشاره کرد. در سال‌های اخیر بکارگیری روش‌های نوین ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی در کشف ذخایر جدید، بخصوص آن‌هایی که در اعماق زمین قرار دارند، کمک مؤثری نموده است. استفاده از ماشین‌آلات جدید در اکتشاف، استخراج و تغلیظ و تصفیه سبب شده که هزینه‌های استخراج پایین بیاید و بسیاری از ذخایر عمیق دور از دسترس نیز قابل بهر‌ه‌برداری شوند که در نتیجه میزان تولید روزانه افزایش یابد.

در این حین همزمان با بالارفتن تولید، میزان مصرف موادمعدنی بدلیل افزایش جمعیت، گسترش صنایع جدید و … افزایش یافته است .طرح احداث واحد تولید مصالح ساختمانی با توجه به رابطه‌ای که با معدن و صنعت، امور عمرانی، مسکن و شهرسازی و راه‌سازی و صنایع وابسته به این گروه دارد از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ بطوریکه در دنیا، تولید مصالح ساختمانی در 5 دهه اخیر بیش از 12 برابر شده است.[1]

همچنین اهمیت موضوع آمایش سرزمین، گسترش فراگیر صنعت، توجه به مساله حفاظت از طبیعت، محیط‌زیست و همچنین توسعه فضای سبز به عنوان یک ضرورت ایجاب می‌کند تا در انتخاب نوع و محل استقرار صنعت، تکنولوژی مورد استفاده و نیاز بازار و جامعه به آن صنعت بررسی دقیق و همه جانبه‌ای صورت پذیرد تا بعد از سرمایه‌گذاری و احداث واحد صنعتی از تخریب محیط‌زیست جلوگیری شود، لذا با توجه به اوصاف فوق مطالعات جانمایی استقرار گروه‌های صنعتی بر اساس امکانات و استعدادهای منطقه جهت فعال نمودن صنعت در آن ناحیه به منظور استفاده بهینه از امکانات خدادادی منطقه و ایجاد اشتغال زایی و سرمایه گذاری نیاز می‌باشد.

نتایج آمارگیری سال 1388 معادن کشور نشان می‌دهد که در سال 1387 تعداد 4116 معدن در حال بهره‌برداری در کشور وجود داشته است. از این تعداد، معادن شن و ماسه، سنگ تزیینی و سنگ لاشه به ترتیب با 1346، 725 و 513 معدن بیشترین تعداد را دارا بوده‌اند و این به آن معنا است که 32.7 درصد از معادن در حال بهره‌برداری کشور مربوط به استخراج شن و ماسه بوده است.

ارزش کل تولیدات معادن در حال بهره برداری کشور در سال1387 بالغ بر 35568 میلیارد ریال بوده است که معادن استخراج شن و ماسه  با 2393 میلیارد ریال، 6.7 درصد را به خود اختصاص داده‌اند.

نتایج بدست آمده از آمارگیری نشان می‌دهد که مجموعاً 75458 نفر در سال 1387 در معادن در حال بهره‌برداری کشور به کار اشتغال داشته‌اند، در بین فعالیت‌های مختلف ، معادن شن و ماسه، زغال سنگ و سنگ تزئینی به ترتیب با 15737، 13136 و 12102 نفر بیشترین تعداد شاغلان را دارا بوده‌اند.

ارزش افزوده حاصل از فعالیت معادن در حال بهر‌ه‌برداری کشور در سال1387 جمعاً بالغ بر 27754 میلیارد ریال بوده است، ارزش افزوده حاصل از استخراج شن و ماسه 1989 میلیارد ریال بوده که 7.2 درصد از کل را شامل شده است.

همچنین در سال 1387 مبلغ 3302 میلیارد ریال در معادن در حال بهره‌برداری کشور سرمایه‌گذاری انجام شده است. در بین فعالیت‌های مختلف معادن شن و ماسه با 829 میلیارد ریال(25.1 درصد) بیشترین سرمایه‌گذاری را داشته است. در جدول 1-1، ارزش تولیدات مواد معدنی معادن درحال بهره‌برداری نشان داده شده است.

جدول 1-1: ارزش تولیدات مواد معدنی در معادن درحال بهره‌برداری برحسب فعالیت (میلیون ریال)

مأخذ- سایت مرکز آمار ایران

با توجه به مطالب اشاره شده در بالا، در نظر است امکان‌سنجی مالی- اقتصادی استخراج شن و ماسه از معدن شاه‌کوه واقع در استان گلستان در این پایان نامه مورد بررسی قرار گیرد. معدن شاه‌کوه واقع در 20 کیلومتری جاده آزادشهر- شاهرود در استان گلستان دارای ظرفیتی بیش از 120 میلیون تن سنگ کوهی[2] است که درصدد استخراج شن و ماسه از آن می‌باشند، که با در نظر گرفتن دسترسی به مواد اولیه و رشد ساخت و ساز در سطح استان موقعیت مناسبی را ایجاد نموده است.

[1] گزارش فنی- خبری وزارتخانه صنایع و معادن،1388،دفتر مطالعات استراتژیک مرکز تحقیقات صنایع معدنی

[2] گزارش طرح اکتشاف و پی‌جویی معادن منطقه آزاد شهر،1384، سازمان زمین‌شناسی کشور