مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 115

زجرکش کردن-به زجر و شکنجه کشتن

حرف پوچ-سخن بی معنی

ریش گرو گذاشتن-ار احترام و اعتبار خود برای وساطت در کاری بهره گرفتن-ضمانت کردن
اصلاح(تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان)

از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)

تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن
این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

زدن به کوچه ی علی چپ-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

 

دو زاری-سکه ی دو ریالی

حق القدم-پای مزد-پای رنج-حق ویزیت پزشک

 

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

جانماز آب کشیدن-تظاهر به پرهیزکاری کردن-خود را بی گناه وانمودن
دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن

 

خود را به کسی بستن-خود را به کسی نسبت دادن

تمام و کمال-کامل-به تمامی
از بن گوش-کمال بندگی و خدمتکاری

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

جفت و جلا-تکاپو و تلاش-دوز و کلک
بازوبند-نواری که به نشانه ی معینی بر بازو می بندند

خیال کسی تخت بودن-آسوده خیال بودن-کاملن مطمئن بودن

ازدست‌رفته-عاشق

بُز آوردن-بد آوردن-بد شانسی آوردن

 
خایه-بیضه-جرات
آب آتش مزاج(می سرخ)

پیش-برنده-آن که جلو است

دل فرو ریختن-سخت وحشت کردن-بسیار ترسیدن

خبر-گزارش رویداد

 
خوش قواره-خوش اندازه-متناسب
انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن
چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

بازار پسند-مورد پسند خریدار و فروشنده-قابل فروش

روز پنجاه هزار سال-روز قیامت
زدُ وازد-زیر و رو کردن کالا و سوا کردن نوع به تر
تک خال-به ترین در میان هم ردیف های خود

 
چشم کردن-چشم زدن

اروای ننه‌ات(ارواح بابات)
ته خوار-بچه باز

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

 

جیره-سهم معین
اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)
خرده شیشه داشتن جنس کسی-بدحنس بودن-آب زیرکاه بودن

آب در جگر داشتن-توانایی مالی داشتن
زیر شلواری-زیر جامه

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

 

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

دست کسی افتادن-گیر کسی افتادن

آتش بی‌باد-ظلم-می

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب

چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند
چینه کش-بنایی که دیوار گلی می سازد
خشکه پز-نانوایی که نان هایی از قبیل نان روغنی-قندی-شیرمال-پنجه ای و مانند آن ها می پزد

 
آنجا رفتن که عرب نی انداخت-به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن

خرت به چند-کی از تو پرسید؟ به حساب آوردن-اعتنا کردن
از بیخ-یکسره-به‌کلی-کاملن

 

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

اجل معلق(مرگ ناگهانی)

جفتک پراندن-لگد زدن-بد رفتاری کردن-مخالفت کردن

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

دم خود را روی کول گذاشتن-گریختن-شکست خورده رفتن

جاهل پسند-چیزی که جوان

 

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

چشم پوشیدن از چیزی-صرف نظر کردن از چیزی
چرس رفتن-حشیش کشیدن

دو لبه-دارای لب کلفت

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر

چنگ انداختن-چنگ زدن

اجل معلق(مرگ ناگهانی)

دور از شما ب-لانسبت

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

از زور پسی(از روی ناچاری، اجبارن)

اشک کسی دم مشکش بودن(سخت زود رنج بودن، زود به گریه افتادن)

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

آفتابی شدن-پیدا و آشکار شدن-بیرون زدن آب قنات

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن
از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی
سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

دست نماز-وضو

آبدست-ماهر-استاد

جبهه ی جنگ-میدان جنگ

 
خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان
جیبی-قابل گنجاندن در جیب-مربوط به جیب

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

روده بر شدن-سخت خندیدن-از شدت خنده بی حال شدن

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

تحت اللفظی-کلمه به کلمه

دهن کسی آب افتادن-به طمع افتادن-میل شدید پیدا کردن

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

آلاخون (و) والاخون(دربه‌در، سرگردان، آواره)

پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

ابرو انداختن(ابرو آمدن)

خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

تمام کردن-مردن

دل و دماغ نماندن برای کسی-حال و حوصله ای در کسی نبودن

رنگ پریدگی-بی رنگ شدن چهره از ترس یا خشم یا بیماری-رنگ باختگی

تحصیل کرده-درس خوانده

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

 

زورکی-از روی بی میلی-تصنعی

 

ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

تسویه حساب-تلافی-پاک کردن دل خوری

 
دس دس کردن-دست زدن-طول دادن-وقت گذراندن

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان

خالی خالی-بدون چیز دیگری

از دماغ کسی در آمدن(شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن)

داغ دیده-مصیبت رسیده-کسی که شاهد مرگ عزیزی شده است

بلا گرفته-گرفتار بلا-شیطان-شلوغ

 

چینه کشیدن-ساختن دیوار گلی

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف
روی پای خود ایستادن-به خود متکی بودن-به دیگران نیاز نداشتن
خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن

دماغ چاقی-احوال پرسی

چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت

از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

 
تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

چراغ-پولی که معرکه گیران درخواست می کنند

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)
چراغان شدن-جشن گرفتن
زود بودن-فرانرسیدن هنگام کاری

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

چلچل-خال خالی-ابلق

دود دادن سبیل کسی-ادب کردن-تنبیه کردن-شکست دادن

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

خان خانی-پر هرج و مرج-ملوک الطوایفی
پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

 

پس بودن-عقب افتادن از دیگران
 

تقدس مآبی-خود را به دروغ پارسا و پرهیز کار وانمود کردن

جفت-به هم چسبیده-جا افتاده-مرتب-نر و ماده-دو گاو که برای شخم زدن به کار می برند

پشتک چار کش-نوعی بازی که کسی خم شده و کسی از پشت بر کمر او می جهد-جفتک چارکش

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

دوش گرفتن-زیر دوش ایستادن و خود را شستن

آب به چشم آمدن(طمع کردن)
جنس بد بیخ ریش صاحبش-کالای بد به فروشنده اش باز می گردد

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

زن و بچه دار-کسی که زن و فرزند دارد
خاله خواب رفته-آدم شل و بی حال و وارفته

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

جای سوزن انداختن نبودن-پر بودن-بسیار شلوغ بودن
پرت کردن-چیزی را با شدت دور انداختن
 

 

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

آفتاب به آفتاب(هر روز)

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی
رکاب دادن-راهی جایی شدن
چرکوندی-لکه دار کثیف

زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن

 

 

حرف شنو-سر به را-مطیع

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

دوختن چشم-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

جگر خون کردن-رنج بسیار دادن

 

روخوانی-از روی کتاب و نوشته خواندن
 

 

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست

 
خشک شدن شیر کسی-به کسی که زیاد حرص می خورد و جوش می زند می گویند

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن
دست کم گرفتن-کم بها دادن-اهمیت ندادن-حقیر شمردن
پسرخاله ی دسته دیزی-خویشاوندان نزدیک

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

بروز دادن-فاش کردن-آشکار ساختن-لو دادن

حیف شدن-حرام شدن-نفله شدن-از فایده افتادن

خجالت دادن-کسی را شرمسار کردن

 

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

 

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

در پوست کسی رفتن-سخت مزاحم کسی شدن-از کسی بد گفتن

 

افتادگی-پریشانی-احتیاج

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

پاپوش دوختن-سخت حیله گر بودن

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

دایر شدن-بر پا شدن-رواج یافتن-آباد شدن

تو کله ی کسی کردن-چیزی را به سختی به کسی آموختن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

 
 

بد تا کردن-بد رفتار کردن-بد معامله کردن
خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن

داماد سرخانه-دامادی که در خانه ی پدر زن زندگی می کند

 

خوشمزه-آدم اهل شوخی-بذله گو

 

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

دخترینه-دختر-مونث

 
ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

بساز-آدم سازگار-صبور
آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

بلا به دور-بلاها دور باد

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

 

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

زین و یراق کردن-برای کاری آماده شدن-رفتن به جایی

برو برو-اوج خوش بیاری و کامکاری

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن
بیشتر از کوپن حرف زدن ،-سخنان بالاتر از حد و مقام خود گفتن پا را از گلیم خود فراتر نهادن

چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن

 
پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

آواز شدن(شهره شدن)

پاره شدن چرت ب-ا امری نامنتظر روبرو شدن-جا خوردن

دزدکی-پنهانی-یواشکی-مخفیانه

تت و پت کردن-شکسته سخن گفتن-لکنت پیدا کردن
به هر تقدیر-در هر صورت-خلاصه

 

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن
حبه-پاره ی شکسته از قند یا نبات

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

 

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

بادپا-تند رو-تیز تک

 

برزخ شدن-ناراحت شدن

 

د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

تقدس مآبی-خود را به دروغ پارسا و پرهیز کار وانمود کردن

دست به چیزی شدن-بی درنگ آن چیز را برداشتن-آماده ی استفاده از آن چیز شدن
ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن

چال افتادن-گود شدن

تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک

جلو پوزه ی کسی را تیغه گرفتن-جلو فضولی های کسی را گرفتن

 
ته دل کسی قرص بودن-خاطرجمع بودن-نگرانی نداشتن

پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن

چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

بنا-قرار

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

 

آقادایی را جنباندن-حرکتی به خود دادن

جنگ زرگری-دعوای دروغین-جنگ مصلحتی

آفتاب‌نشین(بیکاره و تنبل)

 
از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده
امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن

 

آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)
از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

دست کردن-دست فرو بردن

با محبت-زود جوش و مهربان

الف شدن اسب-هر دو پا بلند کردن اسب

تِک تِک-صدای کارکردن ساعت

خوب کردن-درمان کردن-شفا دادن

خودتراش-تیغی که می توان تیغه ی آن را عوض کزد

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

 

 

ابریشم(زن نوازنده، مطرب)

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

اُتُل-شکم-اتوموبیل

دندان گِرد-طمع کار-آزمند-گران فروش

آفتابه‌آب‌کن(پست ترین نوکر)

زیر دُم سُست-زن منحرف

تته پته-لکنت زبان

 

از چیزی گلی چیدن-از چیزی بهره بردن

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

خیالاتی-وسواسی-آن که پندار و توهمات بی جا دارد

آهوی مانده گرفتن-بی‌انصافی کردن-عاجزکشی کردن

خشتک-وسط درز دو پا در شلوار

پُرتابل-قابل حمل

زیر درختی-میوه هایی که زیر درخت فرو می ریزند

چاقالو-چاق-فربه

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

پشت پا به بخت خود زدن- به بخت خود پشت پا زدن

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

جیغ و ویغ-داد و فریاد
اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)
الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)
زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده
از گرد راه رسیده(تازه‌وارد، هنوز به کار دیگری نپرداخته)

زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد

دق کردن-از غصه مردن

دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)
تنگ گذاشتن-زیر فشار قرار دادن

 

جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

دهان پر کن-بدون ارزش و اهمیت واقعی

بازرس-مامور بررسی و کنترل

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

 
بافتنی-جامه ای که با دست بافته شده باشد

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه

چین دادن-تابدار و شکن دار کردن

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن