منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 134

زن بردن-همسر گرفتن مرد

چُس افاده-افاده ی بی جا

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی

رفتن آن جا که عرب نی انداخت-به جای دور و بی بازگشت رفتن-به وضع ناجوری گرفتار شدن

اختر شمردن-شب‌بیداری

خسته و مرده-درمانده-وامانده-قدرت از دست داده

زیر چاق کردن-برای آماده کردن خود تمرین کردن و مهارت یافتن

اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن

بی بخار-بی خاصیت-بی عرضه-ناتوان

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

جاخالی رفتن-به دیدن خانواده ی مسافر رفتن

 

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن

دل-معده

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

دهنه سرخود-بی بند و بار

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

آتشِ بسته(طلا)

توپ زدن-روی دست حریف برخاستن-کلک زدن
استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

خرج در رفته-خالص-ارزش پس از کسر مخارج لازم

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

پاپوش دوختن-سخت حیله گر بودن

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

 
آبدوغ خیاری-بی ارزش-بی اعتبار

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن-هنگامه بر پا کردن-مردم را متوجه‌ی جایی کردن

دهان کسی چاییدن-آرزوی محال داشتن-از عهده ی چیزی بر نیامدن

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

زبان گز-چیز تند و تیز
پاری ها-برخی-دسته ای از مردم

خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

خوار و ذلیل-نگا. خوار و خفیف

جل و پلاس-اثاثیه ی ناچیز و کم بها

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی
انگشت زدن(انگشت در چیزی فرو بردن، امضاء کردن با اثر انگشت)
دوسیه-پرونده
دُنگی-دانگی

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

 
داد و قال-داد و فریاد-قیل و قال

از شیر گرفتن-به دوره‌ی نوزادی پایان دادن

 

به خود پیچیدن-ناخوش شدن-عتاب کردن

خوشا به حال ماهی-خیلی تشنه ام

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

زیر شال کسی قرص شدن-شکم کسی سیر بودن

چل زن-زن کوتاه قد

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

رد گم کردن-اثر چیزی یا کاری را از میان بردن-گمراه ساختن-نظر کسی را از چیزی منحرف کردن

ریش دادن و ریش گرفتن-ضمانت کردن-متعهد شدن

چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن

دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن

خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

 

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

توپ علی گلابی زدن-بلوف زدن-بی پول سر قمار نشستن

تپل مپل-چاق و چله

تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن
 

از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)

داد و بی داد-جار و جنجال-هیاهو

 
راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

دوا درمان-مداوا-معالجه

جای سوزن انداختن نبودن-پر بودن-بسیار شلوغ بودن

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی
پولکی-آن که پول را دوست دارد-آن که رشوه می گیرد-آن چه که با گرفتن پول انجام گیرد

رج کردن-رج بستن

زبان تر کردن-سخن گفتن

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه
چِخ کردن-راندن سگ

پَخ-مسطح-بی ژرفا
زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

 

تب خال-جوشی که از شدت تب دور لب پدید آید

حواس نداشتن-گیج و منگ بودن-حواس پرت بودن

بر ِ آفتاب-رو به آفتاب-آفتاب رو

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

پرچ کردن-فرو بردن میخ در چیزی و کوبیدن و پهن کردن سر آن

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !

آسمان غرمبه-صدای رعد-تندر

آبِ سیاه-نیمه کوری

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

زبان را گاز گرفتن-از گفتن سخنی پشیمان شدن

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

 

اهل دود(سیگاری)

دو دلی-تردید-بی تصمیمی
از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

 
چاق کردن دعوا-دامن زدن به دعوا

زار زدن-سخت گریه کردن
افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

آزگار(زمان دراز)

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

 

دست کسی در کار بودن-شرکت داشتن در کاری

ابرو انداختن-ابرو آمدن

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

بی دست و پا-بی عرضه-پخمه

آشنایی دادن(خود را معرفی کردن)

 

 

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

خاج کشیدن-صلیب کشیدن

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

جَخ-تازه-هنوز-فوقش

حرص و جوش-عصبانیت
انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)
چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه

 
از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

بساز-آدم سازگار-صبور
اتر خان رشتی-آدم پرافاده

دست به سیاه و سفید نزدن-به هیچ گونه کاری نپرداختن-ابدن کاری نکردن

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

دست زیر بال کسی کردن-کسی را یاری کردن

افتادن بچه-سقط شدن جنین
خایه مالی کردن-چاپلوسی کردن-نگا. دستمال ابریشمی داشتن
خیرات کردن-چیزی را

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن
خرده حساب-طلب مختصر-دشمنی قبلی

 

چار دستی-قمار چهار نفری

زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن

حمله گرفتن-غش کردن

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

جوخه ی اعدام-جوخه ای که محکوم به اعدام را تیرباران می کند

حقه زدن-فریب دادن
پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن
دست اول-نو و تازه

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر

اطفال باغ-گل‌های تازه

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

جُربزه-قدرت-توانایی

پای کسی بازشدن به جایی-رفت و آمد کردن کسی به جایی

 

دل و دماغ-دل و حوصله

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن
دل و جگر زلیخا-تکه تکه-پاره پاره

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

جای سفت-وضعیت سخت

چُس افاده-افاده ی بی جا

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

خیس آب شدن-سر تا پا تر شدن

این به آن در(چیزی که عوض دارد گله ندارد، در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند)
تن کسی خاریدن-خواهان آزار بودن-دنبال دردسر بودن

تریاکی ِ چیزی بودن-سخت به چیزی معتاد بودن
جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

پی جوری کردن-پی جویی کردن-دنبال نمودن

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی
دود چراغ-کشیدن شیره

جد و آباد درآوردن و گفتن-دشنام دادن-ناسزا گفتن

تند نویس-کسی که سریع می نویسد

خبر کسی یا چیزی را آوردن-مرگ و نابودی کسی یا چیزی را اعلام کردن-مردن-نابودی

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)

تند و تیز- تند تیز
 

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

خریت-نادانی-حماقت
احتیاطی(نجس، ناپاک)

داغ کردن پشت دست-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن

 

اهل حال-دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی

 

دل کسی آمدن-دل آمدن

چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه

آفتاب گز کردن-ولگردی کردن

خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی

 

بد مروت-نامرد-ناجوانمرد

از خنده روده بر شدن(از شدت خنده بی‌حال شدن)

حُجره-دفتر کار در بازار و تیمچه

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

ژوری-هیئت داوران

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

آب سیر-جانور خوش‌رفتار

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

رای دیدن-در داوری بی طرف نبودن و ملاحظه ی یکی از طرفین را کردن

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

 
د ِ-حرفی برای بیان مداومت
با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور

از دست کسی در رفتن(کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن)
به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

 

آینه‌ی زانو(برآمدگی زانو)

 

پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله
درآمد-عایدی

دزد و دغل-نادرست و مکار

پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن

 

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

دل دادن-دقت کردن-توجه کردن-عاشق شدن

پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

بست نشستن-پناه بردن به بست برای در امان ماندن از تعرض

انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

 

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری
دل پُر داشتن-کینه و دلخوری دیرینه داشتن

بله گرفتن-رضایت عروس را گرفتن

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن(از دارایی دیگران بخشیدن)

استخوان‌بزرگ(شخص دارای اصل و نسب)
خواهی نخواهی-نگا. خواه و ناخواه

پسرخاله ی دسته دیزی-خویشاوندان نزدیک

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه

زبان زرگری-زبانی قراردادی که گروهی در میان خود بدان سخن گویند و دیگران آن را نفهمند

 

 

پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

رنگ پریدگی-بی رنگ شدن چهره از ترس یا خشم یا بیماری-رنگ باختگی

 

دوا-واجبی-مشروبات الکلی

زُق زدن-تیر کشیدن و درد کردن اعضای بدن

با هم کنار آمدن-با هم ساختن

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن
پوز زدن-دهان زدن

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

 

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی
خال-نقطه ی سیاه-لکه

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن
خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

دست و پنجه نرم کردن-گلاویز شدن-جنگیدن

دقه-دقیقه

جای مهر گذاشتن-چیزی را به عمد در جایی گذاشتن تا به آن بهانه دوباره به آن جا آمدن

چشمک زن-نگا. چراغ چشمک زن

 

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

برآمده-بزرگ شده-ورم کرده
چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند
بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

خدا و خرما را با هم خواستن-از دو محل سود بردن-دو سره بار کردن

به تخته زدن-در مقام تعریف و چشم نخوردن کسی بکار می برند
بیسار-فلان

پایین دست-طرف پایین

تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

حشری-شهوت ران-پر شهوت

جا-رختخواب-بستر

پَرِ قیچی-پادو-کارگزار-طرفدار پر و پا قرص

اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

زیر پوش-جامه ی زیرین

 
خِل-خلط بینی

تخم جن-حرام زاده

چپو-غارت-تاراج

خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)
هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

خِر-حنجره-گلو

بازم تو-نسبت به دیگران تو بهتر بودی

پای کسی لنگیدن-منحرف بودن-سست عنصر بودن

جگرکی-جگر فروش

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن
دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن
 

خیط کشیدن-خط کشیدن

خز گیر آوردن-نگا. خر گرفتن کسی

پر زدن-به چیزی یا کسی اشتیاق فراوان داشتن

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن

 
ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

 
دو پشته سوار شدن-دو نفری بر ستور یا وسیله ی نقلیه سوار شدن

خشت انداختن-لاف زدن-گزافه گفتن

ختم شدن-پایان گرفتن
زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات